MeDuSa

Η ικεσία ως γονάτισμα συνήθως συνοδευόταν με άγγιγμα των γονάτων του Θεού ή του βασιλιά όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα

Πίνακας του Jean-Auguste-Dominique Ingres, «Δίας και Θέτις» 1811

Οι ικέτες συνήθως είχαν διαπράξει εγκλήματα ή φοβερές αμαρτίες, παραβιάσεις του πολιτικού ή ηθικού νόμου και καταφεύγανε στα αγάλαματα των Θεών τα οποία αγκαλιάζουν ως τρόπο για να μην τους αποκτεινώσουν (δολοφονήσουν).

ΙΚΕΤΕΣ

Ικέτης καλούνταν αυτός που έρχονταν προς κάποιον επειδή κινδύνευε, και ζητούσε ασφάλεια και βοήθεια. Προσέτι δε σε ικεσία καταφεύγει ο φυγάς ο οποίος αφού διώκεται από εχθρούς, έρχεται προς ξένη χώρα για να προστατευτεί από ένα ισχυρό ηγεμόνα ή άρχοντα. Τέτοιοι φυγάδες γίνονταν κατά τους ηρωικούς αιώνες οι φονιάδες, οι οποίοι στην πατρίδα τους είχαν ανθρωποκτονήσει και καταδιωκόμενοι από τους γονείς του φονευμένου, προσέτρεχαν προς ένα ισχυρό ξένο για να βρουν άσυλο και σωτηρία.

Ο ικέτης μπορούσε να φέρει με τα χέρια του ικετηρία την οποία αφού τοποθετούσε επί του βωμού ή επί της εστίας του ικετευόμενου γίνονταν ιερός και απαραβίαστος. Οι ικέτες τελούσαν υπό την προστασία του ικεσίου Διός και της ικεσίας Θέμιδας. Ο ικέτης δεν μπορούσε πάντα να εκτελέσει τις διατυπώσεις της ικετηρίας, έπεφτε στα γόνατα του ικετευόμενου και τον ικέτευε στο όνομα του πατέρα, της μητέρας και των παιδιών, να τον σώσει. Από δω πηγάζει και η φράση «γουνάζομαι, γουνούμαι τινα».

Συνήθως οι ικέτες προσέτρεχαν στα ιερά των θεών για να μην βιασθούν όπως οι Επιδάμνιοι «ικέται καθεζόμενοι εις το Ήραιον εδέοντο των Κερκυραίων» (Θουκ. Α’ 24). Στην Αθήνα στα δικαστήρια, όπου δικάζονταν οι δίκες περί φόνων, πρωτύτερα ήταν ιερά θεών, όπου ο φονιάς μετά τον φόνο μπορούσε να καταφεύγει για να σωθεί από την εκδίκηση των συγγενών του φονευμένου. Για μεγαλύτερη ασφάλεια ο ικέτης αγκάλιαζε τον βωμό του θεού. Ήταν δύσκολα να αποσπάσει κανείς τον ικέτη από το ιερό ή και τον ένοχο να αποκτεινώσουν. Αυτό νομίζονταν άγος και οι διαπράττοντας αυτό θεωρούνταν εναγείς και αλιτήριοι.

Οι Λακεδαιμόνιοι απήγαγαν από το ιερό του Ποσειδώνα στο Ταίναρο τους είλωτες ικέτες και τους αποκτείνωσαν κινώντας την μήνιν του θεού και τότε έγινε μέγας σεισμός που έριξε όλα τα σπίτια των Λακεδαιμονίων και το θεώρησαν εκδίκηση του θεού (Θουκ. Α΄, 128). Και οι κάτοικοι της Ελίκης αποκτείνωσαν τους ικέτες του θεού υπέστησαν σκληρότατη τιμωρία αυτού, διότι καταπόντισε τελείως την πόλη τους (βλ. και λ. Κυλώνειον άγος και Παυσανίας). Οι δούλοι όταν κινδύνευαν ικέτευαν σε ορισμένα ιερά, όπως το Θησείο στην Αθήνα. Οι Πλαταιείς κινδυνεύοντας να θανατωθούν από τους Λακεδαιμόνιους «ικέται γίνονται των πατρώων τάφων» (Θουκ. Γ΄, 59). Αξιοσημείωτη είναι η ικεσία του Θεμιστοκλή προς τον Άδμητο τον βασιλιά των Μολλοσών, ο οποίος για να σωθεί από τους κινδύνους, πήρε στην αγκαλιά του το μικρό παιδί του βασιλιά και κάθησε στην εστία (Θουκ. Α΄, 136 )

ΙΚΕΤΗΡΙΑ

Η Ικετηρία ήταν κλαδί ελιάς περιεστεμμένος με ερίου (εριόστεπτοι κλάδοι), τον οποίο ο ικέτης έφερε με τα χέρια του ως σύμβολο της δυστυχής του κατάστασης, για να τύχη προστασίας ή ασφάλειας αφού κινδύνευε ή ήταν αδικημένος. Την ικετηρία την κατέθετε στον βωμό ή στην εστία προς την οποία κατέφευγε.

Ο ικέτης αφού κατέθετε τους κλάδους επί του βωμού κάθονταν και εκείνος δίπλα μέχρι ο ικετευόμενος να δηλώσει ότι δέχεται την αίτηση και τότε αυτός ανιστάμενος λαμβάνοντας την ικετηρία απέρχονταν.

Οι ικεσίες ήταν πολύ συνηθισμένες στους ιστορικούς χρόνους (Θουκ. Β’ 47, 3). Επειδή το έριο ήταν λευκό, ο Αισχύλος τους αποκαλεί «λευκοστεφείς ικετηρίας» (Ικ. 192). Βρίσκεται επίσης ο τύπος «ικτήριος» και ακόμη «ικτήρ θαλλός» (Ευρ. Ικ. 10). Συνηθισμένες φράσεις ήταν «ικετηρίαν λαμβάνειν, φέρειν, έχειν, τιθέναι παρά τινι ή υπέρ τινός, καταθείναι, προβάλλεσθαι, προέχεσθαι» (προβάλλειν δηλαδή ή έχειν την ικετηρίαν ως ασπίδα).