MeDuSa

Αυτά τα πολυετή φυτά της οικογένειας των λιλιειδών είναι ενδημικά της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Πάνω από 12 είδη του φυτού βρίσκονται διασκορπισμένα σε μια μεγάλη περιοχή που επεκτείνεται από την Μεσόγειο ως την Ινδία.

Ο κοινός ασφόδελος συναντάται σε λιβάδια, αλλά και σε άγονες και έρημες περιοχές. Οι ρίζες του μοιάζουν σαν δάχτυλο ή καρότο, έχουν χρώμα καφέ και είναι χυμώδεις. Τα φυτά σχηματίζονται από συστάδες λογχωτών φύλλων που μοιάζουν κάπως με τα φύλλα του κρεμμυδιού και που φτάνουν σε μήκος τα 60 εκατοστά. Από τα μέσα της άνοιξης και νωρίς το καλοκαίρι ανθίζουν πάνω σε χοντρά στελέχη, τσαμπιά από μικρά, άσπρα, σε σχήμα άστρου λουλούδια. Ο καρπός του είναι ένα αβγό που μοιάζει με κάψουλα. Αυτά τα φυτά φτάνουν γύρω στο 1 μέτρο ύψος και 40 εκατοστά πλάτος.

Οι ασφόδελοι καλλιεργούνται μόνο σε βοτανικούς ή θεματικούς κήπους, αν και πολλαπλασιάζονται εύκολα με σπόρο ή διαίρεση των ριζών. Οι ρίζες πρέπει να συλλέγονται στο τέλος της πρώτης χρονιάς.

Οι αρχαίοι φύτευαν αυτά τα λουλούδια δίπλα σε τάφους, σαν είδος προσφοράς στους νεκρούς. Πίστευαν ότι αποτελούσαν τροφή των νεκρών, και πολλά ποιήματα έχουν γραφεί γι' αυτό το έθιμο. Το όνομα ασφόδελος έχει ελληνική ρίζα και σημαίνει σκήπτρο. Ο Αρτεμίδωρος στην Ονειροκριτική του αναφέρει: "Ο ασφόδελος... προμηνύει θάνατο μόνο για τους ασθενείς, όπως έχω συχνά παρατηρήσει. Δεν είμαι σε θέση να εξηγήσω με βεβαιότητα γιατί συμβαίνει αυτό, ίσως γιατί πιστεύεται ότι οι πεδιάδες του Άδη είναι γεμάτες από ασφοδέλους."

Ο Όμηρος μνημονεύει έναν αγρό με ασφοδέλους δύο φορές κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Οδυσσέα στον κάτω κόσμο και ξανά όταν οι ψυχές των επίδοξων μνηστήρων οδηγήθηκαν από τον Ερμή στον κάτω κόσμο.

Ο Ησίοδος όμως, περιγράφει τον ασφόδελο ως το εισιτήριο του φτωχού, χωρίς να κάνει νύξη στις προλήψεις που συνέδεαν το φυτό με τον κάτω κόσμο. Ο Λουκιανός επιβεβαιώνει ότι οι Έλληνες πίστευαν ότι υπήρχε στον κάτω κόσμο ένα μεγάλο λιβάδι με ασφοδέλους. Ο Ησύχιος καταχωρεί τον ασφόδελο σαν αρωματικό φυτό του οποίου η ρίζα, σύμφωνα με τον Αρίσταρχο, είναι εδώδιμη.

Οι ρίζες του φυτού ξεραίνονται και βράζονται σε νερό, παράγοντας μια κολλώδη ουσία που σε μερικές χώρες ανακατεύεται με δημητριακά ή πατάτες για να φτιαχτεί ασφοδελόψωμο. Στην Ισπανία και σε άλλες χώρες οι ρίζες χρησιμοποιούνται σαν τροφή ζώων, ειδικά στα πρόβατα. Στις χώρες της Βόρειας Αφρικής τα γουρούνια τα άγρια γουρούνια τις τρώνε με λαιμαργία. Στο Ιράν, ένα είδος κόλας παράγεται από τους βολβούς του ασφοδέλου, οι οποίοι πρώτα ξεραίνονται και μετά αλέθονται.

Όταν ανακατευτεί με κρύο νερό, η σκόνη τους φουσκώνει και μετατρέπεται σε ισχυρή κόλα. Ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος έλεγαν ότι οι ρίζες μαγειρεύονταν σε στάχτη και μετά τρώγονταν. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τις χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο σε διάφορες ασθένειες, αλλά η σύγχρονη ιατρική δεν τις μεταχειρίζεται.